فرایند مددکاری اجتماعی (بخش اول)
به طورکلی، فرآیند مددکاری اجتماعی شش مرحله دارد که در این یادداشت به بررسی اولین مرحله آن یعنی«مطالعه و جمع آوری اطلاعات» می پردازیم.
مطالعه و جمع آوری اطلاعات
نخستین اقدام مددکار اجتماعی در فرایند کمک به مراجع (معلول) جمع آوری اطلاعات است. مددکار اجتماعی حرفه ای در پی آن است که در کوتاه ترین زمان، بیشترین و دقیق ترین اطلاعات درباره مشکل مراجع (معلول) بدست آورد. اطلاعاتی که مددکار اجتماعی در این مرحله جمع آوری می کند به این ترتیب است:
۱- اطلاعات در خصوص تاریخچه و روند مشکل، یعنی اینکه مشکل از چه زمانی شروع شده است، و تا زمان مراجعه به مددکار اجتماعی، چه روندی را طی کرده است.
۲- اینکه مراجع تا زمان رجوع به مددکار اجتماعی چه اقدامی برای حل مشکل یا برطرف کردن نیاز خود انجام داده و چه نتیجه ای گرفته است. ( اگر اقدامی انجام شده است و نتیجه مثبتی نداشته است، علت آن بررسی شود)
۳- اطلاعات درباره اینکه عوامل زمینه ساز یا مؤثر در بروز مشکل یا مشکلات کدام است.
۴- شناخت عوامل زمینه ساز، مددکار اجتماعی را یاری می کند تا در تدوین برنامه های کمکی برای حل مشکل مراجع، راهکارهای اساسی را با همکاری مراجع اتخاذ و در واقع ریشه ای و اساسی مشکلات را حل کند، بگونه ای که به هدف اصلی مددکاری که همان استقلال نسبی مراجع است، دست یابد. حال که اهمیت شناخت عوامل زمینه ساز بروز مشکل در تدوین برنامه های کمکی فردی و برنامه های پیشگیرانه روشن شد، به تقسیم بندی آنها اشاره می شود. عوامل زمینه ساز بروز مشکل در سه دسته جای می گیرد:
الف) عوامل مربوط به فرد: مانند عقب ماندگی ذهنی، فرزند اول بودن، نارس بودن کودک، بچه های بیش فعال و …
ب) عوامل مربوط به خانواده: مانند والدین معتاد، خانواده از هم گسیخته، بی سوادی والدین، والدین آزاردیده در دوران کودکی و …
ج) عوامل مربوط به جامعه: مانند فقدان حمایت های قانونی از کودکان آزار دیده، مشکلات اقتصادی، فرهنگی و …
پس در مرحله جمع آوری اطلاعات، مددکار اجتماعی باید بتواند این سه دسته عوامل را تفکیک کند، چون نوع برخورد با این عوامل ممکن است جزء عوامل زمینه ساز و آشکار ساز نیز باشد.
حال به برخی از شیوه های جمع آوری اطلاعات، اشاره و نکاتی کلی را درباره آنها مطرح می کنیم. این شیوه ها عبارتند از:
۵- در این مرحله مددکار اجتماعی لازم است اطلاعات دقیقی در خصوص پیامدهای مشکل در زمان حال نیز بدست آورد. چراکه محور اصلی تشخیص مشکل و تدوین برنامه کمکی پس از عوامل مؤثر در بروز مشکل، پیامدهای مشکل می باشد.
-
-
- مصاحبه با مراجع یا معلول، خانواده و …
- مشاهده
- خوب گوش کردن
- بازتاب
- تصریح
- بازدید از منزل
- مدیریت و رهبری
- مطالعه پرونده قبلی در مرکز کار مددکار یا مراکز دیگر
-
گردآورنده: فاطمه قهرمانی – مددکار مؤسسه خیریه توانبخشی معلولین ذهنی تهران